Front-end ve Back-end
Bir web uygulamasının veya web sitesinin arka ucunda (back-end) neler var hiç düşündünüz mü? Arka uç oldukça soyut görünebilir o yüzden bu konuyu ön uç yani “front-end” açısından açıklamak daha anlaşılır olacaktır. Basit bir tanım yapmak istersek ön uç, bir web sayfasının ziyaretçilerinin etkileşimde bulunabileceği ve görebileceği kısımlar olarak nitelendirebiliriz. Bir web sayfası oluşturmak için çeşitli araçlar kullanılabilir, ancak temelde ön uç (front-end) JavaScript, CSS, HTML ve resimler, videolar gibi statik varlıklardan oluşur. Statik varlıklar, değişmeyen dosyalardır. Bir ziyaretçi bir web sayfasına gittiğinde, bu varlıklar tarayıcılarına gönderilir.
Durumu biraz daha somutlaştıralım. Basit bir web sitesini ziyaret etmek, bir restoranda sipariş vermek gibidir. Peki nasıl? Yemeğimizi sipariş ediyoruz ve bize teslim edildikten sonra tamamen bizim elimizde. Bu benzetmede, ön uç teslimatla birlikte gelen her şey olarak düşünebiliriz: kaplar, yemek ve diğerleri. Back-end kısmı ise yemek siparişini alan yemeği hazırlayan ve size teslim edilmek üzere yollayan kısımdır.
Ön uç, web sitesinin tarayıcıya ulaşan kısmı olsa da, arka uç bir web sitesi işlevini yerine getiren ve müşterilere kaynak gönderen tüm perde arkası süreçleri ve verilerden oluşur.
Web Sunucusu
Ön ucun bir müşteriye gönderilen bilgilerden nasıl oluşturulduğuna değindik. Böylece bir kullanıcı web sitesini görebilir ve onunla etkileşim kurabilir, ancak bu bilgiler nereden geliyor? Cevabımız oldukça basit: “Web sunucusu”.
‘Sunucu’ kelimesi, bilgi işlemde pek çok anlama gelebilmektedir, ancak bu yazıda özellikle web sunucusuna odaklanmamız gerekiyor. Web sunucusu, internet üzerinden gelen bilgi isteklerini dinleyen ve yanıtları geri gönderen bir bilgisayarda çalışan işlemdir. Bir kullanıcı, tarayıcısında bir web sitesine her gittiğinde, tarayıcı o web sitesinin web sunucusuna bir istekte bulunur. Her web sitesinin en az bir web sunucusu vardır. Facbook gibi büyük şirketlerin ise, dünyanın dört bir yanındaki tesislerde istekleri dinleyen web sunucularını çalıştıran binlerce güçlü bilgisayarları vardır. Bununla beraber biz de kendi bilgisayarımızda basit bir web sunucusu çalıştırabiliriz.
Bir isteğin ve o isteğe karşı oluşturulan yanıtın belirli bir biçimine protokol adı verilir. Web sitelerine erişmek için kullanılan protokolü duymuş olmanız pek mümkün: HTTP. Bir ziyaretçi, kendi tarayıcısı üzerinden bir web sitesine girdiğinde o siteyi oluşturan kaynaklar için http isteğinde bulunulur.
Peki Nedir Bu Back-end?
Bir restoranda yemek yediğimizi hayal edelim. Damak tadınıza göre sipariş verebileceğiniz ve en basit örneğiyle yemeğinizde turşu istemediğinizi belirtmeniz üzerine gelen yemek sonuçta tamamıyla size özel bir yemek deneyimi sunmuş olur. Bunun dışında bir restoranın çalışması için perde arkasında pek çok şey oluyor: tedarikçilerden malzemeler sipariş ediliyor, yeni menüler tasarlanıyor ve çalışanların programları oluşturuluyor. Benzer şekilde, sorunsuz çalışan bir web uygulaması yapmak için arka ucun (back-end) görevi tarayıcılara varlık göndermekle sınırlı kalmıyor. Peki arka ucun diğer görevleri neler? Verileri saklamak, verilerin saklandığı merkez ile iletişim kurmak, yetkilendirme ve doğrulama yapmak gibi daha birçok görevi bulunmaktadır.
Back-end Teknolojileri
HTML, CSS ve JavaScript kullanılarak oluşturulması gereken ön uçtan (front-end) farklı olarak, bir web uygulamasının arka ucunu (back-end) oluşturmak için kullanılabilecek teknolojilerde esneklik vardır. Geliştiriciler, PHP, Java, JavaScript, Python ve buna benzer birçok farklı dilde arka uçlar oluşturulabilir. Sağlam bir arka uç oluşturmak için tekerleği yeniden icat etmemize gerek yok. Bunun yerine, çoğu geliştirici arka ucun organizasyonu şekillendiren ve aksi takdirde zor olan görevleri gerçekleştirmenin verimli yollarını sağlayan araç koleksiyonları olan çerçevelerden (frameworks) yararlanılır.
Geliştiricilerin seçim yapabileceği çok sayıda back-end framework’ü vardır. Bunlara örnek vermek gerekirse:
Bir web uygulamasının ön ucuna ve arka ucunu oluşturmak için kullanılan teknolojiler koleksiyonuna ‘yığın’ (stack) adı verilir. Full-stack geliştirici terimi buradan gelmektedir. Yalnızca ön veya arka uçta çalışmak yerine, full-stack geliştirici her ikisinde de çalışır.
Örnek vermek gerekirse ‘the MEAN stack’ MongoDB, Express.js, AngularJS ve Node.js kullanılan web uygulamalarını oluşturmak için bir teknoloji yığınıdır. MongoDB, veri tabanı olarak, Express.js ile Node.js arka uç ve Angular ise ön uçta kullanılan framework’lerdir.
