Osiloskop, genel tanımıyla bir grafik görüntüleme cihazıdır. Buradaki görüntülemeden kasıt elektriksel bir sinyalin zamana bağlı durumunun cihaza anlık olarak yansımasıdır. Sinyalin dalga şeklinin, frekansının ve genliğinin aynı anda belirlenebilmesini sağlar. Dalga şeklini grafik olarak ekranda gösterir. Yani, elektrik dalga sinyali çizer. Böylelikle dalga sinyalinin frekansını ve genliğini de öğrenmemizi sağlar. Elektriksel aletler içerisinde en geniş ölçüm olanaklarına sahip bir cihaz olmasından dolayı mühendisler sıklıkla kullanırlar. Özellikle Elektrik-Elektronik Mühendisliği ve Bilgisayar Mühendisliği lisans programı içerisinde “elektriksel devre analizi” dersinin uygulama kısımlarında bu cihaz üstünden ölçümler yapılır.
Osiloskop Nasıl Kullanılır?
Osiloskopu çalıştırdığımızda x ve y ekseni üzerinde gerilimi gösteren iki boyutlu bir grafik görürüz. Ekranda oluşan bu görüntüde dikey (y) ekseni, ölçülen sinyalin genliğini yani şiddetini göstermektedir. Yatay eksen (x) ise zamanı göstermektedir. Aynı zamanda karşınıza çıkan ilk ekranda frekansı ve voltaj gerilimini görmeniz de mümkün. Ekran üstünde gördüğümüz CH1, CH2, CH3 ve CH4 yazan kısımlara “kanal” denir. Buradaki kanallar sizin sinyal üstünde nasıl çalıştığınıza göre şekillenir. Örneğin, devre üstünde bir noktaya giriş kısmını, diğer noktaya ise çıkış kısmını bağladığınızda iki kanal göreceksiniz. Bundan dolayı da osiloskop üstünden sinyali gözlemlemek istediğinizde sadece 2 kanalı açmanız yeterlidir.
Düğmeleri ve Görevleri
- Volts/Div: Osiloskopta görüntülemekte olduğunuz sinyalin dikey çözünürlüğünü belirler. Ekranda görünen her bir karenin dikey adımlarda kaç V gerilime düşeceğini bu düğmeyi kullanarak belirleyebilirsiniz. 5V ile 2mV arasında bu çözünürlüğü değiştirebilirsiniz.
- Sec/Div: Sinyalin yatay çözünürlüğünü belirler. Her bir yatay karenin kaç saniye, milisaniye ya da mikrosaniyeyi temsil edeceğini bu düğmeler aracılığıyla belirleriz.
- AC/DC Coupling: Gösterilen sinyalin referansının, DC ya da AC gerilim farkı şeklinde ayarlanmasını sağlar. Buradaki AC ve DC‘ den kastımız, alternatif akım ve doğru akımdır. Örnek verecek olursak; diyelim elimizde seri bağlı bir direnç olsun ve doğru akımla çalışsın. Eğer osiloskop üstünden sinyalleri görmek istiyorsak ayarı DC akım kaynağına ayarlamamız gerekir aksi takdirde AC’ ye ayarladığımızda hiçbir şekilde sinyal görmeyiz.
- Trigger: Bu ayar yalnızca dijital osiloskoplarda bulunur. “Trigger” tuşuna bir kere bastığımızda ayarlamış olduğumuz değerlere göre cihaz sinyali bir kere yazdırır.
- Horizontal Pos: Ekrandaki sinyalin yatay olarak konumunu ayarlamak için bu ayarı kullanırız.
- Vertical Pos: Ekrandaki sinyalin dikey konumunu ayarlamak için bu ayarı kullanırız. Özellikle aynı anda 2 farklı sinyal inceleyeceksek bu özelliği kullanarak sinyallerin konumunu değiştirebiliriz.
- Auto: Bu buton yalnızca dijital osiloskoplarda bulunur. Ölçülen sinyalin ekrana en uygun bir biçimde dikey ve yatay çözünürlüğünü bu butona basarak kolayca ayarlayabiliriz.
- Stop: Yalnızca dijital osiloskoplara özel olan bu buton, sinyalin o anki halinin anlık bir görüntüsünü alıp daha detaylı bir şekilde incelemenize olanak sağlar.
Osiloskop Devreye Nasıl Bağlanır?
Gerilim ölçen bir cihaz olmasından dolayı tıpkı voltmetre gibi devreye paralel bağlanır. Devreye bağlanabilmesi için “prob” adı verilen kablolar kullanılır.
Ne Ölçer?
- AC-DC Gerilimler
- AC-DC Dolaylı Akımlar
- Zaman ve Frekans
Osiloskop Nerelerde Kullanılır?
Osiloskopun aslında çok geniş bir kullanım alanı vardır yani sadece herhangi bir devrenin kurumu ya da bu sürecin gözlemlenmesiyle sınırlı kalmaz. Günümüzde meslek dallarının çoğu osiloskoptan faydalanmaktadır. Örneğin, sağlık alanında bir tıp araştırmacısı beyin dalgalarını ölçmek için osiloskop kullanmaktadır. Bir otomativ mühendisi, sensörlerden gelen analog verileri ilişkilendirmek için bir osiloskop kullanır.
Daha çok, mühendislik sektöründe osiloskopun kullanımı görülür. Başlangıçta da bahsettiğim üzere, özellikle elektrik-elektronik ve bilgisayar mühendisleri bu cihazı sıklıkla kullanırlar.
Örneğin, bir bilgisayar mühendisi, öncelikle özel bir yazılım kullanarak ve bilgisayarının ses kartı özelliğinden faydalanarak bilgisayarını osiloskop cihazı olarak da kullanabilir.
Elektrik-elektronik mühendisleri, elektrik alanı dışında elektronik alanında da osiloskopu kullanırlar. Seri-paralel diyotlu devre yapımında; transistörlerin, kapasitörlerin ve indüktörlerin devre üstünde uygulama kısımlarında osiloskopu görmek mümkündür.
Bilgisayarınızdan osiloskopun uygulamalarını da yapabilmeniz mümkün. Bunun için de ücretsiz sürümü mevcut olan “Proteus” yazılım programını kullanabilirsiniz. Önceki yazılarımdan birinde Proteus’dan bahsetmiştim. Daha detaylı bilgi edinmek adına buradan yazımı incelemenizi öneririm. Aynı zamanda programı indirmek için bu linkten de faydalanabilirsiniz.
“Proteus” üstünden osiloskobun kullanım videosunu da öğrenmek ve uygulamak adına izleyebilirsiniz.
